Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek in Centraal Afrika-Institut pour la Recherche scientifique en Afrique centrale

EnglishNederlandsfrançais

FR

Belgisch wetenschappelijk instituut opgericht in 1947, met als doel het financieren en coördineren van onderzoek uitgevoerd door Belgische of buitenlandse wetenschappers in de Belgische kolonies, en het opzetten van onderzoekscentra ter plaatse, met een nadruk op fundamenteel onderzoek

Afkorting: IWOCA.
Frans: Institut pour la Recherche scientifique en Afrique centrale (IRSAC)

Historiek

Het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek in Centraal-Afrika werd op 1 juli 1947 opgericht door een decreet van de Regent Charles, dat uitzonderlijk werd ondertekend in Leopoldstad, op Congolese bodem. Dit kleine detail is betekenisvol. De zware oorlogsinspanning die door de metropool was geëist, lokte een grote onvrede uit bij zowel kolonisten als Congolezen. De contestatie dwong de Belgische regering tot een nieuwe golf van investeringen in de kolonie én tot een vernieuwing van de wetenschappelijke infrastructuur. In een tijd waarin het Britse en Franse rijk begonnen af te brokkelen werd wetenschap in Congo gepresenteerd als de oplossing voor de koloniale crisis. Het oordeel van Louis Van den Berghe, eerste directeur van het IWOCA over de koloniale onderneming was hard: 'Dans un continent qui n’a été développé qu’au XX^ème siècle, la science aurait dû précéder l’action plus que partout ailleurs. Il n’en fut rien, hélas.'

Zicht vanuit de lucht op het centrum van Lwiro. Bron: Institut pour la Recherche Scientifique en Afrique Centrale, Treizième rapport annuel, Bukavu, 1960-1964.

De Belgische kolonisten waren zelf vragende partij voor een nieuwe koloniale wetenschappelijke onderzoeksinstelling. Het instituut werd tegelijkertijd met het Fonds du Bien-Être Indigène opgericht en deelde met deze laatste de ambitie om 'de materiële en morele ontwikkeling van het land, essentiële rechtvaardiging van onze Afrikaanse aanwezigheid' te verzekeren. IWOCA droeg ook bij tot de vernieuwing van de Belgische koloniale wetenschappen, die in een toestand van verstarring en intellectuele endogamie was terechtgekomen. Zo wilde directeur Van den Berghe bijzondere aandacht schenken aan de interdisciplinariteit, het fundamentele onderzoek en de menswetenschappen, nieuwe invalshoeken die volgens hem te lang verwaarloosd waren.

Werking

IWOCA was een instelling met rechtspersoonlijkheid, gefinancierd door de kolonie en giften van particulieren. Het werd geleid door een raad van bestuur en een directiecomité, bestaande uit een voorzitter, een vice-president en zeven leden van de raad van bestuur. Het Koloniaal Ministerie behield de voogdij over de instelling en had een permanente commissaris in de raad van bestuur. Het voorzitterschap werd toevertrouwd aan de Gentse filosoof Edgar De Bruyne (1898-1959) en het vice-voorzitterschap aan de Luikse geoloog Michel Legraye. De operationele leiding in Afrika werd echter toevertrouwd aan een persoon die door de raad van bestuur aan de regering was voorgesteld. Deze persoon was Louis Van den Berghe, professor aan de Instituut voor Tropische Geneeskunde en belangrijkste promotor en architect van IWOCA. Onder de eerste leden van het IWOCA telt men onder meer vertegenwoordigers van het oude netwerk van koloniale wetenschapsinstellingen zoals het Koninklijk Koloniaal Instituut, het Instituut voor tropische Geneeskunde Prins Leopold, de Koloniale Hogeschool en het NILCO , maar ook, en dit is nieuw, veel universiteitshoogleraren. Jean Willems vertegenwoordigde het NFWO.